Ciekawostki z dziejów książki

CZY WIESZ ŻE:

• gliniana tabliczka z odciśniętym na niej pismem klinowym to jedna z najdawniejszych form książki. W ten sposób utrwalano i przekazywano myśli ludzkie już co najmniej 3 tys. lat p.n.e. w Mezapotamii.
• w bibliotece założonej przez Asurbanipala zgromadzono zbiór wielu tysięcy książek. Były to gliniane tabliczki pokryte pismem klinowym. Do dziś pozostało z tego cennego zbioru 20 tysięcy tabliczek. Przechowywane są pieczołowicie w Muzeum Brytyjskim w Londynie i stanowią cenne źródło dla badaczy świata starożytnego.
• zwój papirusowy to forma praksiążki wywodząca się z Egiptu. Najstarszy zachowany zwój pochodzi z XXX w. P.n.e. Zwoje miały kształt długiej wstęgi o szerokości od 10 do 30 cm., a długość sięgała czasami do kilkudziesięciu metrów przeciętnie (6-8 m.). Tekst pisano tylko po jednej stronie, w poprzek zwoju i w kolumnach szerokich na ok. 40 znaków
• w Chinach i Japonii do dziś wytwarza się prócz zwykłych książek – książki zwoje. Są to zwykle cykle obrazków malowanych ręcznie, którym towarzyszy krótki wypisany pędzelkiem tekst.
• Pliniusz Starszy obliczył żywot karty papirusowej na ok. 200 lat.
• według tradycji, pierwszym który wpadł na pomysł złożenia na pół arkusza papirusu był Juliusz Cezar (I wiek przed naszą erą). Ten pomysł okazał się trwalszy niż jego podboje.
• pergamin to materiał piśmienniczy wyrabiany ze specjalnie wyprawionej skóry zwierzęcej. Był on bardzo kosztowny ale zarazem trwały. Pergaminowe arkusze zaczęto składać i zszywać dając w ten sposób znacznie praktyczniejszą od zwoju formę książki – kodeks.
• Skryptorium – to specjalne pomieszczenie w klasztorze lub na dworze królewskim przeznaczone do pracy nad pisaniem ksiąg. Przeważnie były to sale obok biblioteki, a czasami krużganki klasztorne ze względu na dobre oświetlenie. Nad rękopisami pracowano tylko w dzień, przeciętnie 6 godzin.
• papier wynaleźli Chińczycy na przełomie II i I wieku przed naszą erą, podobno przypadkowo przy myciu jedwabnej waty rozpostartej na matach, które polegało na zwilżeniu jej i biciu kijami. Po zdjęciu wypranej waty na matach zostawała cienka warstwa nieznanego tworzywa, która po wyschnięciu nadawała się do pisania. Chińczycy szybko zastąpili włókna jedwabiu włóknami roślinnymi szmatami lnianymi i starymi sieciami rybackimi. Te surowce dominowały w wytwarzaniu papieru do połowy XIX wieku.
• najpopularniejszą książką na świecie jest Biblia. Dotychczas wydano ponad 2,5 miliarda jej egzemplarzy. Została przetłumaczona na prawie wszystkie języki i wydana w najmniejszych nawet krajach świata.
• w Średniowieczu za jedną ręcznie pisaną książkę można było kupić kilka wiosek Okładki i brzegi takich książek wykańczane były złotem i drogimi kamieniami. Księgi te, przykute do ściany łańcuchami, przechowywano w pilnie strzeżonych miejscach.
• w Polsce największy zbiór ksiąg łańcuchowych posiada Biblioteka PAN w Gdańsku, a pojedyncze egzemplarze przechowują Biblioteka Narodowa w Warszawie i Uniwersytecka we Wrocławiu.
• na powstanie jednej 100 kartkowej książki potrzeba 2-3 drzewa średniej wielkości. Dlatego coraz częściej produkuje się papier z makulatury
• wynalezienie techniki CD ROM t prawdziwa rewolucja technologiczna porównywalna z rozpoczęciem wykorzystania papirusu do zapisywania informacji. CD ROM nazywany jest nawet „elektronicznym papirusem”, ponieważ pozwalał w porównani z innymi materiałami pisarskimi na zapisanie praktycznie nieograniczonej ilości informacji.
• żywotność płyty kompaktowej obliczono na 100 lat.
• CD ROM umożliwia nie tylko zapis tekstu ale także dźwięku, grafiki i animacji. Technika ta nazywana jest technika multimedialną.
• na jednym CD ROM-mie o pojemności powyżej 600 MB można zapisać 300 – 500 stron tekstu.
• zaliczana przez UNESCO do skarbów światowego dziedzictwa – pochodząca z 13 wieku Tripitaka Koreana, nazywana 'Buddyjska biblią” została przepisana na CD Rom. Ten najobszerniejszy zbiór prac Buddy, który w oryginalnej formie składał się z 81258 rzeźbionych, drewnianych tablic (53 miliony znaków) właśnie dzięki zapisowi na CD ROM-mie został po raz pierwszy udostępniony publicznie.

LITERATURA:

1. Głombiowski K., Szwejkowska H., Książka rękopiśmienna i biblioteka w Starożytności i Średniowieczu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Wrocław 1983.
2. Krajewska M., Tomkiewicz B. Najdroższa książka na świecie. Biblioteka w Szkolel992nr9s.30-31.
3. Mała Encyklopedia dla nastolatków, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1987.
4. Szwejkowska H., Książka drukowana XV – XVIII wieku. Zarys historyczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Wrocław, 1983.
5. Taraszkiewicz B., Kilka slow o książce nie tylko elektronicznej. Poradnik Bibliotekarza 1998 nr 5 s. 7-10.
6. Taraszkiewicz B.,O kodeksie, CD-ROM-ie i bibliotekach przyszłości, Poradnik Bibliotekarza 1997 nr 5 s. 1-4

Opracowanie: Anna Tarnopolska